Geld. Het schijnt, heb ik eens geleerd, de symbolische representatie van schuld te zijn. Een snelle zoektocht op het internet laat zien dat geld, als ruilmiddel, al ruim 5000 jaar in gebruik is terwijl schuld net zo oud is als de mensheid. Schuld is er altijd al geweest, maar ergens in de loop van de geschiedenis vond de mens het dus nodig om het te symboliseren en te munten. Schuld is als gevolg hiervan onpersoonlijk geworden, verruilbaar, gecommodificeerd. Kortom: schuld is losgeslagen van de onderlinge relaties tussen personen.

Veel mensen missen juist dat aspect van schuld: de onderlinge reciprociteit die het veronderstelt. Het elkaar iets willen geven en vice versa het elkaar iets schuldig willen zijn. Het geven en delen onder vrienden. Ik ben antropoloog, dus sta mij toe iets te vertellen over de bevindingen van Bronislav Malinowski, de grondlegger van de discipline.

In het begin van de twintigste eeuw deed Malinowski onderzoek naar de zogenaamde Kula Ring. De Kula Ring was een transactie van geschenken tussen Trobriander stamhoofden in de Stille Oceaan. De geschenken bestonden uit kettingen en armbanden, de kettingen werden linksom door het ene stamhoofd aan het volgend stamhoofd doorgegeven en de armbanden rechtsom. Op eerste gezicht een vrij onzinnig gebeuren allemaal … was het niet voor het feit dat met deze transacties de stamhoofden de onderlinge goede relaties in stand hielden.

De geschenken droegen namelijk iets van de gever met zich mee; ze hadden iets onvervreemdbaar: de geschenken bleven altijd geassocieerd met de gever. De ontvanger kan iets teruggeven, maar zal nooit de associatie met de gever op kunnen heffen. Een goed geschenk is onvervreemdbaar van de gever; ik zal bijvoorbeeld nooit vergeten van wie ik het boek Stories of Your Life heb gekregen. En een goed geschenk kent geen prijs; Hoewel ik wel iets terug wil geven zal ik nooit iets terug kunnen geven van dezelfde waarde.

Iets van deze uitwisseling van geschenken willen wij terugbrengen in het omgaan met elkaar in een leefgemeenschap. Hoewel geld altijd nodig zal blijven, willen we meer nadruk leggen op de reciprociteit en vriendschap die onder mensen kan bestaan en die niet in geld uit te drukken valt. Maar het is een spannend verhaal met veel vragen: hoe gaan we integer om met het geld dat anderen ons geven voor de leefgemeenschap? Hoe blijven we onderling quitte staan? Hoe zorgen we ervoor dat er niemand is die te zwaar belast wordt? Hoe lang kan je maximaal wachten met het aflossen van je schuld? Is een kookbeurt evenveel waard als een uurtje oppassen?

Dit zijn allemaal zeer zware gedachten om het heugelijke nieuws in te leiden dat we onze eerste gift binnen hebben! Afgelopen Pasen kregen we een “kleine steun voor Dorothy Gemeenschap” van iemand uit de kerk van Sofie’s ouders waar we erg dankbaar voor zijn! Ander goed nieuws is dat de Belastingdienst onze aanvraag voor ANBI-status heeft goedgekeurd! Een mooie stap richting het werven van fondsen voor de leefgemeenschap. (Had ik trouwens ook al iets gezegd over het bestaan van onvoorwaardelijke giften? 😉)